Hoa mai vàng như nắng
Trên con đường cuối năm, dọc miền Trung, có những ngôi nhà với cây mai trước sân nở tưng bừng dưới ánh nắng.
Trong ký ức của đứa trẻ, khoảng hai tháng trước Tết, bà nội sẽ ra vườn lặt lá mai. Thời gian có thể không chính xác, nhưng trong trái tim nó, màu nắng của khoảnh khắc ấy luôn đọng lại, một loại nắng chuyển từ mùa mưa sang mùa khô, khiến cho không khí trở nên chói lọi và khắc nghiệt.
Nó không ưa màu nắng ấy, cũng như không thích điều gì đến với nó cùng với bụi. Nắng làm khô cỏ cây, làm cho mặt đất trở thành một lớp bụi nâu đỏ mịn màng. Và những cơn gió của mùa khô mang theo những đám bụi lớn, lượn lờ như trẻ con bướng bỉnh. Họ không theo lịch trình nào cả, có thể thay đổi hướng bất kỳ lúc nào, khiến chúng ta bất ngờ phải đối mặt với cả một màn bụi đỏ, làm chúng ta không thể mở mắt, miệng lạo xạo, như một ai đó đã bỏ quên ta trong một cái kho chứa bụi nhiều năm.
Tuy mùa khô trở lại, cũng là lúc năm hết, cũng là thời điểm chờ đợi của các em nhỏ.
Trong khu vườn của bà nội, tựa như một biểu tượng, có 4 cây mai già, đúng là những cây mai cổ thụ và được đánh giá với giá trị của mai vàng do giá mai vàng hoành 50 hiện nay. Những cây mai này có lẽ đã lưu dấu theo bà từ những tháng ngày nhiệt đới của miền Trung, trải qua những cuộc di cư vội vã, dày đặc bởi những biến cố chiến tranh. Dù không bao giờ hỏi bà về tuổi của những cây mai kia, nhưng nó biết rằng những gốc cây ấy đã trải qua hàng thế kỷ, tồn tại lâu hơn nó rất nhiều.
Khi lớn lên, đọc "Hoa muộn" của Phan Thị Vàng Anh, nó không thể hình dung được không gian u ám của vườn mai. Nó tin rằng đó phải là một loại cây khác. Bởi vì nó chưa từng thấy cây mai buồn. Dù cây mai có lá chuyển sang màu xám, rồi vàng dần, già đi và mất đi sức sống, nhưng với nó, mai luôn là những bông hoa vàng tươi sáng như nắng sớm. Mai là Tết. Mai là niềm vui. Mai là hy vọng, là sự đổi mới, là điều mới mẻ.
Trải qua một tuần trời, nhiệm vụ lặt hết lá của 4 cây mai già đã hoàn thành. Đầu tiên, là việc đứng dưới đất, sau đó bắc ghế, tiếp đó là trèo lên cây, và cuối cùng là sử dụng thang để lặt nốt lá ở những đầu cành quá cao. Việc lật ngược lá mai được thực hiện nhẹ nhàng, để lá lìa khỏi cành một cách gọn gàng, bởi vì ở góc kẽ lá thường có một bông nhỏ bé. Vì vậy, việc này thường được giao cho bàn tay trẻ con nhất. Trẻ con luôn cẩn thận, tỉ mỉ và cầu kỳ hơn người lớn. Ít nhất là với nó. Hoặc nó tự tin rằng mọi trẻ con đều như vậy. Bà nội lặt lá mai nhanh hơn nó nhiều, nhưng bà thường để sót và đôi khi gãy vài nụ hoa. Nó tiếc từng chiếc nụ. Mỗi chiếc nụ đó sẽ phát triển, sẽ nở thành chùm hoa, đẹp như chùm ngọc xanh. Nó sẽ kiểm tra từng cành, lặt những chiếc lá sót, lặt cho tới chiếc lá cuối cùng dù xa tầm tay nó tới đâu. Và nó mãn nguyện khi cả bốn cây mai trước sân trở nên trần trụi như những cây chết. Sau đó, mỗi vài ngày, nó sẽ nhìn chăm chú xem những bông hoa đã nảy nở chưa.
Dường như mỗi sân nhà ở miền Trung đều có cây mai. Ít nhất với nó, mỗi lần đến nhà ai vào ngày Tết, nó đều gặp hoa mai. Ngày cuối năm, đi dọc miền Trung, là đi qua những ngôi nhà có cây mai trước sân nở tưng bừng trong nắng. Ở xóm nhà của bà nội, nơi có những người từ Quảng Trị, Huế, Quảng Nam, Bình Định… tập trung, mọi người cùng nhau trồng cây mai như một phần kỷ niệm, một thói quen, một cảm giác quen thuộc, một góc quê hương được ghi nhớ. Trồng mai, chăm sóc cả năm, chờ đợi, chọn ra những cành đẹp nhất, rồi đợi đến ngày 29-30 Tết mới cắt cành, đốt lửa nhỏ ở đầu cành để giữ cho hoa luôn tươi mới, đặt bình hoa ở góc trước của ban thờ mỗi năm chỉ trong một ngày Tết.
Cành mai khi vào nhà, là lúc cảm nhận Tết.
Cành mai Tết mang theo nhiều ý nghĩa: làm đẹp - biểu tượng của Tết - dự báo điềm lành hoặc điềm xấu. Mọi người tin rằng nếu cành mai ra hoa trong buổi sáng mùng một Tết thì năm đó sẽ suôn sẻ; hoặc nếu vào ngày đầu năm, cành mai nở hoa đẹp, năm mới sẽ được phát triển. Khách đến nhà thường cẩn thận đếm từng cánh hoa trên cành mai. Cành mai nào có nhiều bông hoa 6-7-8-9… cánh hơn là 5 cánh như thông thường thì gia chủ được cho là may mắn trong năm mới đây là quan niệm đối với những người chơi mai và những người yêu thích mai từ hội mua bán mai vàng miền tây thường nói đến! Vì vậy, vào sáng mùng một Tết, bước ra phòng khách, nếu không thấy cành mai nào nở hoa (thậm chí là chỉ cần một bông) thì mặt chủ nhà trở nên buồn bã, và nếu cành mai rụng hoa thì mặt chủ nhà sẽ thể hiện sự lo lắng.
Dù không còn là một đứa trẻ nữa, nhưng mỗi sáng mùng một Tết, khi bước vào phòng khách, nó vẫn cảm thấy hồi hộp, đến từng tiếng chập chững đếm cành mai ngày đầu năm mới, dù chỉ cách đó vài giờ, và từ lúc đón giao thừa đã đếm xem có bao nhiêu bông hoa đã bắt đầu nảy nở. Căn phòng trong ngày đầu năm đã được ngấm đầy hương sắc: mùi khói trầm nồng ấm, hương vị của trái bưởi, và hương của hoa mai ngọt ngào… Hoa mai chỉ thơm nhẹ nhàng vào buổi sáng, khi bông hoa vừa nở, tỏa ra một hương thơm tinh tế, gợi lên những cảm xúc trong trẻo và tươi mới.
Hoa mai vàng tỏa sáng như những tia nắng, tươi bừng giữa không gian đông u ám. Mỗi khi nhìn thấy những chậu mai lang thang giữa phố xá, co ro trước gió lạnh của những ngày giáp Tết tại bờ Kim Ngưu, lề đường Lò Đúc, hay ven hồ Tây... Nó lại bất chợt nhớ đến một bài viết về những cây sồi đen, gốc rễ mảnh mai, được trồng bên bờ sông Hương. Những cây sồi tha hương, dáng vẻ yếu đuối, trải lòng nhựa nhớ về cơn tuyết. Ngắm những cánh hoa đào héo hắt trong nắng miền Nam cũng không dễ dàng. Nó như muốn ôm lấy, như muốn hồi tưởng. Như thể xin lỗi vì hoa không thể nở tươi tắn ở chính nơi của nó. Sự xa cách, sự nhớ nhà chắc chắn gây ra nỗi đau và nỗi buồn không tưởng. Có một đêm giao thừa nào đó, nó gặp một người bán hoa mai ủ ê trên phố Phan Bội Châu, Hà Nội. Anh đang chuyển những chậu mai vàng đẹp nhất việt nam lên xe tải, sẵn sàng trở về Bình Định. Anh sẽ mất cả ngày mùng Một Tết mệt mỏi trên đường về nhà. Điều đó khiến anh không thể nở một nụ cười.
Mỗi năm, nhiều người đến xin bà nội một cành mai chơi Tết. Vì dáng cành đẹp, dáng hoa đẹp. Và mỗi năm, bà nội đều hào phóng cho họ dăm cành. Không sao cả, sang năm sau, cây sẽ mạnh mẽ hơn, trẻ trung hơn từ vết cắt đau đớn của năm trước. Và mỗi Tết, bốn cây mai vẫn đủ sức để khoe sắc vàng rực trước nhà.
Nó mãi nhớ về khu vườn của bà, với những bông hoa mai tỏa ra mùi hương dịu dàng vào buổi sáng. Nó chưa bao giờ thấy ai có gốc mai nào lớn và tráng lệ như vậy trong sân nhà. Bà nội càng ngày càng già đi. Những gốc mai cũng ngày càng già đi. Nhưng bà nội già đi, và một ngày nào đó không còn tỉnh dậy nữa. Những gốc mai già đi, nhưng vẫn nở hoa rực rỡ, và giá trị của chúng càng ngày càng tăng lên. Rồi đến một cái Tết, nó thấy khu vườn của bà trống trơn. Những gốc mai không còn nằm ở đó nữa. Chúng đã bị bán đi, với giá hàng triệu đồng.
Một ngày, nó đi viếng cha của một người bạn. Ông là một người nông dân, từng là chủ của một khu vườn đầy cây trái. Nó lang thang ngắm vườn và đứng lặng ngắm những chiếc khăn trắng thắt quanh thân cây. Gia đình ông mang những chiếc khăn tang đó để bày tỏ sự tiếc thương đối với những cây mà ông đã trồng. Nó đứng giữa khu vườn, đeo lên mình chiếc khăn tang và suy ngẫm về những cây. Nó luôn tin rằng những cây cảm thấy, cảm xúc, cũng như con người, bởi chúng cũng là những sinh vật sống. Nó từng nghe đâu đó rằng, trong một gia đình, khi ông nội qua đời, con cháu thường sẽ thắt khăn trắng cho những cây già nhất trong vườn, sau đó là những cây nhỏ hơn. Như một dấu hiệu của sự tiếc thương và kính trọng.
Giờ đây, nó cũng có một mảnh vườn nhỏ. Nó trồng đủ loại cây và cố gắng thêm một cây mai nhỏ trước cửa nhà. Nó không dám mơ mộng về việc cây mai sẽ trở thành đại thụ như những cây mai trong vườn của bà nội. Nó chỉ muốn cây mai nở vài bông thôi, nhưng bông hoa đó phải thật tươi, thật vàng, để mỗi năm nó có thể trải qua niềm hạnh phúc chờ đợi, thấp thỏm đón nhận bông hoa mai đầu tiên của mỗi mùa Tết.